Frantses euskaldun bat etorri zait

Frantzes euskaldun bat etorri zait
ipiñitzeko bertsuak,
deklaratuaz aren etxian
gertatu diran kasuak;
danak ez dira errexak baño
esango ditut batzuak,
argitasuna ematen badit
gure Juan amorosuak.

Nere barrengo sentimentuak
nai ditut adierazi,
zer estadutan gelditu naizen
iñork nai badu ikasi;
izarra baño ederragoko
andria juan zait igasi,
oraiñ bi urte aldegiñ ziran,
geoztik ez det ikusi.

Ogei ta amar urte daukazkit,
oraindik franko gaztia,
eta andriak bi gutxiago,
au bizi-modu tristia!
Ark neri egiñ dizkidan gauzak
esatekuak eztia,
txurrero batek engañatuta
eraman dit emaztia.

Biar bezela funzionatzen
ez dago errex fabrika,
lau urte pasa alkarrekiñ da
ez degu izan aurrika;
alegiñ egiñ-faltan ez daukat
kontzientziyan zorrika,
orañ Paris’en txurruak saltzen
an omen dabill korrika?.

Bi gona motz ta kamisa zar bat
besterik ez det ikusi,
ziran diruak arrapatuta
aldegiñ ziran igesi;
baita toxa bat ederra ere
bere tabako ta guzi,
jayian aita gonbidatzeko
ez ninduen gaizki utzi!

Alaxen ere desio dizut:
izan zazu osasuna;
non ote dago garai bateko
gure aiskiretasuna?
Etsai gaxtuak au da burura
zuri bialdu dizuna,
orañ andriak bi toxa eta
bat ere gabe gizona.

Txurrerua’re lan senzillua
da asko irabazteko,
orrek biñipiñ ez du egiten
mantendu eta jazteko;
andriarekiñ alkar artuta
ni modu ontan uzteko,
bi kristau gaxto naikuak dira
baztar guztiyak nasteko.

Andria iges juan zanian
arren anaiak esana:
«Nere arreba dek, Patxi, baña
etziak trapu zuzena».
Ni naiz orduan ajustadore
Baiona’n ari nitzana,
zuk orañ dezun txurreru ori
ez bezelako gizona.

Ni emaztiak utzi ninduan
estadu triste batian,
beste batekiñ aldegiñ ziran
anbat beretzat kaltian;
txurruak janaz ederki dabill
diruak aitu artian,
zer esan biar ote dit neri
Josafatara juatian?

Gauzik onenak eta diruak
arrapatuta juan zian,
nuen trajerik onena ere
ostu ta eraman zian;
gosiak zeon txurreru ori
jarri da taju-antzian,
orañ Paris’en bizi omen da
trapero baten etxian.

Ez det milagro edukitzia
malkoz beteta muxuak,
kabi ta guzi iges egiñ dit
tamañ ortako uxuak;
nik berriz iñon ikusten badet
adituko du goxuak:
Non ote dira garai bateko
gure izketa goxuak?

Txurreru ori zer gizona dan
sinistu entzun deguna:
lana egiteko gogua falta
eta mingaña leguna;
bedeinkatua izan dedilla
aldegiñ zuten eguna,
gizarajuak arrapatu du
bere moduko laguna.

Jose Manuel Lujanbio, “Txirrita” (1860-1936)